“Hiểu chính mình là khởi nguồn của mọi sự thông thái” – Aristotle
Chắc hẳn không ai dám tự nói rằng “tôi đã thấu hiểu tất cả về bản thân mình”. Mỗi cá nhân chúng ta đều là một tiểu vũ trụ với vô vàn tầng lớp: có những điều rõ ràng, cũng có những thứ mơ hồ, có những điều thú vị đẹp đẽ, nhưng cũng có những thứ xấu xí thô ráp… Tôi luôn cho rằng, cuộc hành trình khám phá tiểu vũ trụ đó là cuộc hành trình quan trọng và đáng giá nhất mà mỗi chúng ta cần đi qua.
Đó cũng chính là chủ đề mà Hiền đã tham gia chia sẻ tại sự kiện “Hiểu về chính mình” – sự kiện nằm trong chuỗi hội thảo Women Workshop do tạp chí Forbes Việt Nam tổ chức vào ngày 28/05/2022 vừa rồi.
Bài viết này sẽ tổng hợp lại một số nội dung mà Hiền đã chia sẻ trong sự kiện.
Tự nhận thức về bản thân là gì?
Tự nhận thức bản thân có nhiều cấp độ khác nhau.
- Ở cấp độ cơ bản nhất, tự nhận thức bản thân là khả năng quan sát và nhận biết cảm xúc, nhu cầu bản thân, điểm mạnh điểm yếu cũng như mong muốn & những điều tạo nên động lực cho bạn.
- Ở cấp độ phức tạp và sâu sắc hơn, tự nhận thức bản thân đi sâu vào những niềm tin sâu sắc đang tồn tại trong bạn, những vết thương nội tại, cơ chế phòng vệ của tinh thần và những yếu tố kìm nén vô thức bên trong bạn.
Ví dụ, tôi từng có một bạn coachee luôn tự nhìn nhận rằng bạn rụt rè, nhút nhát, không có tài năng, có nhiều nỗi sợ khi thể hiện bản thân ra bên ngoài và mọi thứ bạn có được chỉ là do may mắn. Như vậy, bạn đã có nhận thức bản thân ở mức độ cơ bản.
Trong quá trình coaching, tôi có gợi ý bạn làm bài tập “Hành trình đường đời” – một bài tập giúp bạn nhìn lại toàn bộ hành trình bạn đã đi qua. Sau khi làm bài tập này, bạn nhận ra rằng niềm tin và nỗi sợ đó đến từ một sự việc xảy ra từ khi bạn còn rất trẻ. Khi đó, bạn quyết định thi vào một trường đại học danh giá, cả gia đình bạn phản đối với lý do rằng bạn là dân tỉnh lẻ, làm sao có thể thi đỗ được. Khi bạn trượt Đại học, cả gia đình một lần nữa đay nghiến rằng “đã bảo rồi mà không nghe”; “trèo cao thì ngã đau”,… Tất cả những trải nghiệm đó tạo nên những nỗi sợ, sự e dè mà bạn đang có ở hiện tại.
Khi phát hiện ra được lý do ẩn đằng sau những nhìn nhận có phần tiêu cực về bản thân, bạn ấy đạt được sự nhận thức về chính mình ở mức độ cao hơn, nhìn sâu được được vào những nỗi sợ, những niềm tin giới hạn ở bên trong.
Tại sao chúng ta cần tự nhận thức về bản thân mình?
Đầu tiên, việc tự nhận thức bản thân giúp chúng ta hiểu mình, nhìn ra cả những điểm mạnh để tiếp tục phát huy, cả những điểm có thể cải thiện. Khi đó, bạn sẽ có định hướng phát triển để trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình.
Thứ hai, hiểu chính mình giúp ta có sự tự chủ trong cuộc sống. Nếu chúng ta biết rõ mình là ai, mình muốn gì, giá trị của mình ở đâu thì mọi quyết định sẽ xuất phát từ bên trong, từ những mong muốn nội tại, chứ không phải từ những yếu tố bên ngoài như lời nói của người khác hay môi trường sống xung quanh
Chúng ta có thể áp dụng mô hình rất đơn giản A-B-C-D-E:
· A- I am – Tôi là ai, giá trị của tôi là gì?
· B- Belief – Tôi tin tưởng vào điều gì, đâu là những giá trị tôi theo đuổi và sẽ không nhượng bộ để có thể giữ vững những giá trị này?
· C- Capabilities – Năng lực, tài năng của tôi là gì? Tôi có thể làm những gì?
· D- Do – Hành động? Tôi có thể có những hành động gì, công việc gì?
· E- Environment – Môi trường tôi đang sống, làm việc, tương tác có phù hợp với những yếu tố còn lại hay không?
Lý tưởng là tất cả các yếu tố này có sự đồng nhất bởi khi đó, mọi thứ từ trong ra ngoài đều nhất quán.
Thứ ba, sự tự nhận thức giúp chúng ta đưa ra những quyết định chính xác hơn, đem đến một cuộc sống hài lòng viên mãn hơn. Năm 2018, khi Hiền xác định được những giá trị mình muốn theo đuổi là sự tự do, phát triển bản thân và trao đi giá trị, Hiền đã dám đưa ra quyết định dừng công việc Giám đốc vùng tại một ngân hàng nước ngoài để làm lại từ đầu, theo đuổi một công việc mà tại thời điểm đó hầu như chưa ai làm ở Việt Nam, đó là chuyên gia khai vấn (coach). Cho đến thời điểm này, sau 4 năm, Hiền vẫn cảm thấy đó là một lựa chọn vô cùng đúng đắn vì nó cho mình cơ hội được sống đúng với những giá trị mình lựa chọn.
Điều thứ tư nhưng chắc chắn chưa phải điều cuối cùng, khả năng tự nhận thức sâu sắc về bản thân sẽ giúp ta tìm kiếm đam mê, thiết kế và theo đuổi cuộc sống mà chúng ta mơ ước thay vì sống cuộc đời của người khác hoặc để người khác sống cuộc đời của mình.
Hiền đã được đồng hành và chứng kiến nhiều hành trình chuyển hóa bản thân mạnh mẽ. Trên hành trình ấy, các bạn coachee được khám phá và hiểu về bản thân, nhận biết những giá trị nội tại, những ước mong và cả những nỗi sợ từ bên trong khiến các bạn không dám bước ra khỏi vùng an toàn để theo đuổi mơ ước của mình. Khi đã thực sự bước vào cuộc hành trình này, rất nhiều sự bất ngờ thú vị, nhiều bước tiến lớn vượt ngoài mong đợi sẽ xảy ra.
Có những bạn bỏ vị trí trưởng phòng quản lý rủi ro của một ngân hàng lớn để chuyển sang công việc đào tạo và trở thành coach bình an tài chính. Có bạn thì từ bỏ công việc làm Giám đốc Thương hiệu của một hãng hàng không để mở không gian sáng tạo với hoa, với định vị thương hiệu cá nhân, với quà tặng và hiện giờ bạn đang trong hành trình tự mình đi xe máy xuyên Việt trong 3 tháng chỉ để thỏa đam mê sống tự do của mình .. Chứng kiến những hành trình tuyệt vời đó, Hiền nghĩ đến quá trình lột xác của chú bướm từ con sâu, thành cái kén và giai đoạn phá kén để trở thành chú bướm xinh đẹp vỗ cánh bay lên trời xanh.
Hành trình tự thấu hiểu bản thân bắt đầu từ đâu và cần nhận thức những điều gì?
Nếu bạn không có câu hỏi, bạn sẽ không bao giờ đi tìm câu trả lời. Hành trình khám phá thế giới bên trong bạn cũng luôn bắt đầu từ những câu hỏi. Mỗi người sẽ có những câu hỏi khởi đầu khác nhau. Với tôi đó là những câu hỏi: “Tôi là ai? Ý nghĩa cuộc sống của tôi là gì? Đâu là bức tranh cuộc sống lý tưởng của tôi?
Sau khi đặt ra những câu hỏi này, tôi bắt đầu tìm đến những khóa học và cuốn sách phát triển bản thân để đi sâu khám phá thế giới nội tâm của mình. Trên hành trình ấy, tôi rất may mắn vì biết đến Inner Space, một tổ chức giáo dục cộng đồng phi lợi nhuận tại Việt nam, nơi mang đến rất nhiều khóa học và workshop hữu ích xoay quanh nội dung thấu hiểu bản thân, làm giàu thế giới nội tâm, thiền định cho cộng đồng. Hai điều giúp tôi đi nhanh và xa hơn trên hành trình đi sâu vào thế giới nội tâm của mình đó là công việc khai vấn (coaching) và thiền định.
Sau quá trình khám phá ấy, cùng với công việc coaching hiện tại, tôi tóm gọn những điều mà chúng ta nên và cần nhận thức được về bản thân là:
Nhận thức được cảm giác và cảm xúc chân thật của chính mình
Nhận thức được niềm tin và những giá trị cốt lõi của bạn
Nhận thức được định kiến và thành kiến của bạn
Nhận thức được cách bạn tương tác với người khác
Nhận thức được những thói quen của bạn
Nhận thức được những nỗi sợ hãi tồi tệ nhất trong bạn
Nhận thức được những xung đột nội tại (inner conflict)
Nhận thức được những mục tiêu và ước mơ của bạn
Nhận thức được cách bạn muốn được nhận biết/perceive (bởi người khác)
Đồng thời, chúng ta cũng cần nhận thức được cách người khác đang nhìn nhận mình vì chúng ta đang sống trong tổng hòa những mối liên hệ chằng chịt. Lý tưởng nhất là những gì chúng ta nhận thức về mình đồng nhất với những gì người khác nhận biết về chúng ta, như vậy chúng ta có thể là một con người thống nhất từ trong ra ngoài và có thể sống là chính mình chứ không phải mạo danh ai khác.
Một vài gợi ý để bạn bắt đầu hành trình tự khám phá bản thân
1, Hãy tìm cho mình một người coach (chuyên gia khai vấn) hoặc tự khai vấn nếu có khả năng vì một người coach sẽ giúp bạn đặt ra những câu hỏi mà có thể bạn chưa bao giờ đặt cho mình, từ đó tìm ra điểm mạnh, điểm yếu, điểm mù, những mô thức bạn hay lặp đi lặp lại, những niềm tin, nỗi sợ chưa gọi được tên
2, Tham gia những khóa học để đi sâu và tìm hiểu về thế giới nội tâm
3, Thực hành thiền định và tỉnh thức vì tỉnh thức thì giúp ta quay về với khoảnh khắc hiện tại, giúp ta tăng cường sự tự nhận thức còn thiền định giúp ta quan sát, nhận diện được suy nghĩ, cảm xúc của mình từ đó dần dần làm chủ tâm trí. Việc thực hành có thể bắt đầu với 3-5’ với những bài thiền có lời dẫn. Bạn cũng có thể tham gia một khóa thiền ở Trung tâm Inner Space hoàn toàn không mất phí.
4. Dành những khoảng thời gian nhất định tự phản chiếu về bản thân
5. Nếu việc thể hiện bằng câu chữ phù hợp với bạn, bạn có thể viết nhật ký về những cảm xúc trong ngày, những điều bạn thấy tự hào về bản thân, về những điều bạn biết ơn, những cảm xúc tệ hại mà bạn đã vượt qua,…Đây cũng là hình thức tự biểu đạt đơn giản nhưng mạnh mẽ.
Tóm lại, tự nhận thức bản thân là hành trình dài. Trên hành trình ấy, chúng ta sẽ nhận thấy cả những vùng sáng và những vùng tối ẩn sâu đâu đó bên trong mình. Vì vậy, nếu chúng ta không mang theo sự từ bi, trắc ẩn với chính bản thân mình mà né tránh, chỉ trích, phán xét thì quá trình tự nhận thức bản thân sẽ mang đến cả sự vật vã, đau khổ. Tự nhận thức để có sự thấu hiểu về bản thân, thấu cảm với chính mình và từ đó khởi phát sự thấu cảm với người khác. Hành trình đó có thể không hề dễ dàng, thậm chí đau đớn, nhưng một khi đã vượt qua, bạn sẽ nhận được những kết quả vô cùng xứng đáng.
Chúc các bạn có một hành trình tự nhận thức bản thân thật ý nghĩa.